Üç buçuk yıldır siyasi istikrarsızlık içinde olan İsrail için “tanıdık” bir yeni periyot başladı. Ülkenin en uzun müddet misyon yapan Başbakanı olarak bilinen Benyamin Netanyahu namı öbür “Bibi”, 1 Kasım’da yapılan seçimlerin akabinde hükümeti kurmak için yetkiyi aldı ve kolları sıvadı.
Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’un “biraz mutsuz” bir halde hükümet kurma yetkisini verdiği Bibi, İsrail’in gelmiş en geçmiş en sağcı hükümetini kuracak. Netanyahu’nun Likud Partisi’nin ittifak ortakları, Dini Siyonizm, Şas ve Birleşik Tevrat Yahudiliği Partileri (Yahadut HaTora) ise Filistin konusundaki tavırları nedeniyle şimdiden tansiyonu yükseltmiş durumda.
‘Netanyahu mecbur kaldı’
Bibi’nin dönüşü ve kurulacak hükümetin muhtemel yol haritasını Tel Aviv Üniversitesi’nden Dr. Hay Eytan Cohen Yanarocak halktv.com.tr için kıymetlendirdi.
“İsrail son iki sene içinde toplamda 5 kere sandık başına gitti. Siyasi düğümün odak noktası eskisi üzere sağ-sol ayrımından çok Netanyahu’ya karşı olanlar ve onun yanında yer alanlar halinde ortaya çıktı” diyen Yanarocak, “Netanyahu tersi blokun içinde kendini sağ parti kimliği ile tanımlayan Avigdor Lieberman, Gideon Saar ve merkez sağ kimliği ile tanımlayan eski genelkurmay lideri ve savunma bakanı Benny Gantz da bulunuyordu. İdeolojik olarak birbirlerine yakın olmalarına rağmen bu üçlü merkez sol olarak nitelenebilecek olan Yair Lapid liderliğindeki Yeş Atid (Gelecek Var) isimli partiyle koalisyon kurmayı yeğledi. Ortaya çıkan bu durumda Netanyahu çok dinci Şas ve Yahadut HaTora partilerinin yanı sıra bilhassa İsrailli yerleşimcilerin ilgi ettiği Dindar Siyonizm Partisi’yle koalisyon yapmaya karar verdi ve hatta mecbur kaldı da diyebiliriz” sözlerini kullandı.
‘Dış siyasette değişiklik beklemiyorum’
Netanyahu ve hükümet ortakları tarafından kurulacak idarenin İsrail tarihinin “gelmiş geçmiş en sağ eğilimli koalisyon” olduğu yorumuna katıldığını tabir eden Yanarocak tekrar dış siyasette bir değişiklik beklemediğini vurgulayarak İtalya’nın mevcut sağ iktidarındaki “yumuşamadan” bir örnek veriyor: “Kesinlikle bu türlü bir yumuşamanın İsrail’de de olacağını düşünüyorum. Muhalefetken bol keseden yapılan açıklamaların iktidar koltuğuna oturulduğu vakit bu kadar kolay bir biçimde uygulanamadığını gören politikler kendi seçmenlerini teskin etmek için bu üzere açıklamalar yapacaktır. Hakikaten Ben Gvir şu andan itibaren verdiği demeçlerle, İsrail’de bulunan yabancı diplomatik temsilcilerle yapmaya başladığı buluşmalarla kendisi hakkında çizilen radikal imajını törpülemeye çalışıyor. Ne kadar başarılı olur onu vakit gösterir olağan ki.”
İsrail’de Kahanizm mi kazandı?
İsrail’deki seçim sonuçları akabinde dünya basını daima olarak Kahanizm vurgusu yaptı. Sandıkların kapanmasının akabinde “Kahanism won” (Kahanizm kazandı) başlıkları gündem akışında epey yer tuttu. Arapları İsrail’den kovmak ve İsrail’e teokrasiyi getirmek gayesi taşıyan Meir Kahane, Amerika’dan İsrail’e göç ettikten sonra aşırı-radikal bir parti olan Kach partisini kurmuştu. Parti, 1986 yılında kapatılsa da “Kahanizm” hareket olarak sona ermedi. Netanyahu’nun ittifakına “Kahanizm” benzetmesini nasıl değerlendirdiğini sorduğumuz Dr. Yanarocak, “Kahanizm bilindiği üzere Rabbi Meir Kahane’nin ortaya koymuş olduğu İsrail’in içinde Arap vatandaşlara yer vermek istemeyen çok sağ bir ideoloji olarak ortaya çıkmıştı. Rabbi Kahane daha sonra bir Arap terörist tarafından öldürülmüştü. Bugün Kahane’nin ideolojisini desteklediği ileri sürülen Dindar Siyonizm Partisi’nin altında faaliyet gösteren Otzma Yehudit (Yahudi Gücü) Partisi başkanı İtamar Ben Gvir’in hükümetin ortağı olması birçok kişi için Kahanizm’in zaferi olarak yorumlandı” dedi.
Ben-Gvirizm?
Kahanizm’in günümüzdeki destekçisi olduğu ileri sürülen ve Netanyahu’nun Ben Gvir’i Kamu Güvenliği’nden Sorumlu Devlet Bakanı olarak atayacağı argümanları İsrail’in en çok konuşulan hususlarından biri. Ülke basınında “Ben Gvirizm” başlıkları çokça atılırken Netanyahu’ya ise bu adımından dönme daveti yapılıyor. Yanarocak Ben Gvir konusunu şöyle kıymetlendiriyor: “Geçtiğimiz hafta Ben Gvir kendisinden bekleneni de yaptı ve Kahane’nin suikastının sene-i devriyesinde düzenlenen bir merasimde konuşma yaptı. Ben Gvir yaptığı konuşmada Kahane’nin fikirlerine hürmet duymakla birlikte tüm fikirlerini paylaşmadığını İsrail Devleti’nin kanunlarına hürmet gösteren İsrailli Arap vatandaşlarla bir sorunu olmadığını lakin devlete baş kaldıran Arap teröristlerin en yüksek cezalara çarptırılması gerektiğini belirtti. Bir diğer deyişle Ben Gvir kendi çapında ‘ılımlılaşma’ adımı attı diyebiliriz.”
Ben Gvir’in yükselişinin iki ana sebebi olduğunu söyleyen Yanarocak, “Birincisi Naftali Bennett’in siyasetten çekilmesi, kendisinin halefi Ayelet Şaked’in yüzde 3.25’lik barajı geçememesi ki bu başarısızlıkta seçmenler bir evvelki hükümette Bennett ve Şaked’in Netanyahu ve sağa ihanet ettiği düşüncesindelerdi. Gerçekten beklenen oldu ve Bennett-Şaked ikilisinin oyları Netanyahu ve Ben Gvir ortasında bölüşüldü büyük oranda. Yükselişteki ikinci etmen ise geçtiğimiz yıl boyunca yükselen ve birçok İsraillinin katledildiği terör hücumlarında yaşanan artış… Tel Aviv, Beer Şeva, Kudüs ve Elad üzere bir çok değişik kentte silahlı, baltalı, bıçaklı ve hatta otomobille ezme suretiyle sivillerin hayatlarına kast eden akınlar oldu. Bu taarruzlar karşısında, İsrail polisinin kimi durumlarda teröristleri etkisiz hale getirmede tutukluk yaşadıkları ve ateş açma emirlerinde elinin gereğince güçlendirilmediğine dair tenkitler yöneltildi hükümete. Ben Gvir de seçilmesi durumunda polisten sorumlu İç Güvenlik Bakanı olup ülkede asayişi sağlama kelamı vermişti.. Sonuçta görünüşe nazaran halk bundan etkilendi ve bu formda Ben Gvir bugün İsrail’e karşı yöneltilmiş olan şiddetten yeşeren bir siyasi figür olarak karşımızda” dedi.
‘Ben Gvir önemli bir tehdit’
Ben Gvir’in mümkün Kamu Güvenliği’nden sorumlu Devlet Bakanı olarak atanma konusuna ise, “Bence epeyce olumsuz. Burada Ben Gvir’in bakan olduktan sonra polisin elini güçlendiren yasal adımları atıp atmayacağı değerli. Filistinlilerin gözünde Ben Gvir önemli bir tehdit. Bilhassa Kudüs’te bulunan kutsal yerlerin statüsü ile alakalı görüşleri yüzünden birçok Filistinli kendisinden önemli manada nefret ediyor. Geçtiğimiz ay Filistinli toplumsal medya kullanıcıları Ben Gvir’in öldürülmesi daveti yapan youtube müzik klibini paylaşmışlardı. Umarım gerek İsrail tarafı gerekse de Filistin tarafı aklı selimi göz önüne alıp durumu daha da güç hale getirmez” yorumunu yapıyor, Dr. Hay Eytan Cohen Yanarocak.
Normalleşme süreci: Tango iki kişi için
İsrail ve Türkiye ortasındaki olağanlaşma süreci devam ederken ülkede yaşanacak böylesi bir değişimin mümkün tesirlerinin ne olacağına karşılık veren Dr. Yanarocak, “Geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan çok kıymetli bir adım atıp tekrar Başbakan koltuğuna oturan Netanyahu’yu tebrik etti. Geçmiş yıllarda ikili ortasındaki sürtüşmeleri hatırladığımızda bu epey olumlu bir adım. Bunun üzerinden birkaç gün sonra İsrail’e elçi olarak atanan Şakir Torunlar’ın atama dokümanının cumhurbaşkanlığı kararnamesinde yayınlandığını da gördük. Bu hayli sevindirici. Kanımca bu olumlu adımlar karşılıksız bırakılmayacaktır. Partiler üstü bir normalizasyon gayesi adım adım gerçekleşiyor. Değerli olan burada bu ritmin kaybolmaması için oluşabilecek olan tüm uyuşmazlıkların bakanlar ortasında ikili bağların hassasiyeti gözetilerek üstesinden gelinmesi. Bunun için yalnızca bakanlıkların değil birebir vakitte akademi ve sivil toplumunda takviye olması kaide. Normalizasyonu halklar seviyesine indirmek için daha çok çalışmalıyız. Ne demişler tango için iki kişi gerek. Sonunda her iki ülkenin karar alıcılarının inisiyatif aldıklarını görüyoruz. O vakit artık alakaları geliştirmek için çalışma vakti” dedi.
Yeni hükümetin Ukrayna satrancı
Sözkonusu İsrail olunca Rusya ve Ukrayna konusu da merak uyandırıyor. Bilindiği üzere İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz, geçtiğimiz haftalarda Ukrayna’nın silah talebine olumsuz karşılık vermişti. Diplomatik, güvenlik ve stratejik iştiraklerini bilhassa ABD ve Batı ülkeleri ekseninde inşa etmesine karşın Ukrayna konusunda çekimser bir manzara çizen İsrail’in yeni devrinde nasıl bir satranç oynayacağını merak ettik.
Değerlendirmelerini sorduğumuz Yanarocak, “Geleneksel olarak İsrail kendini ABD’nin en kıymetli ve sadık müttefiki olarak görür. Bu paye doğal olarak İsrail’i Batı kampının ayrılmaz bir modülü yapar. Bu sebepten dolayı İsrail savaşın başladığı günden bugüne dek ABD’yi hayal kırıklığına uğratacak bir adım atmadı. Fakat tıpkı ölçüde Washington’ı tatmin de etmedi. Sebebi epeyce açık… Suriye’deki Rus varlığı. İsrail Suriye’deki hareket kabiliyetinin kahra uğramaması için açık bir formda Ukrayna’ya dayanak vermekten kaçındı. Her türlü söylentiye rağmen İsrail kendi geliştirmiş olduğu Demir Kubbe hava savunma sistemlerini de Ukrayna’ya satmadı. Kanımca Netanyahu hükümete geldikten sonra da bu tavır değişmeyecektir. Üstelik Netanyahu’nun evvelki devirlerden Putin ile âlâ bir ilgisi bulunuyor. Hülasa İsrail evvel kendi menfaatlerini akabinde Batı kampının menfaatlerine nazaran hareket edecektir” tabirlerini kullandı.